مقاومت دارویی به مرحله خطر رسیده است؛ آنتی بیوتیک ها دیگر مانند گذشته اثر ندارند

مقاومت آنتی بیوتیکی امروز یکی از جدی ترین تهدید های سلامت عمومی در جهان است. این بحران نتیجه سال ها مصرف خودسرانه، تجویز های نادرست و استفاده بیش از اندازه از دارو ها در پزشکی و حتی صنعت دامپروری است. با ضعیف شدن اثر دارو ها، درمان عفونت های ساده نیز دشوار شده و پزشکان هشدار می دهند که اگر روند کنونی ادامه پیدا کند، بشر به دوران قبل از کشف پنی سیلین باز خواهد گشت. این روند جهانی است، اما کشور هایی مانند ایران به دلیل مصرف بالای آنتی بیوتیک در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

مقاومت آنتی بیوتیکی؛ تهدیدی که سلامت جهان را در آستانه بحرانی تازه قرار داده است

مقاومت آنتی بیوتیکی زمانی رخ می دهد که باکتری ها توانایی مقابله با دارو ها را پیدا می کنند. این موضوع نه یک اتفاق ناگهانی، بلکه حاصل انتخاب طبیعی و جهش هایی است که در اثر مصرف نابجا ایجاد می شود. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، مقاومت دارویی در میان بزرگ ترین تهدید های قرن قرار گرفته است و پیش بینی می شود اگر کنترل نشود، آمار مرگ ناشی از آن تا سال ۲۰۵۰ به ده ها میلیون نفر برسد.

در سال ۲۰۱۹، مقاومت آنتی بیوتیکی باعث مرگ مستقیم بیش از یک میلیون نفر در جهان شد و در پنج میلیون مرگ دیگر نقش غیر مستقیم داشت. این آمار نشان می دهد که دارو هایی که زمانی نجات بخش بودند، اکنون در برابر بسیاری از میکروب ها بی اثر شده اند.

مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک؛ موتور محرک گسترش سویه های مقاوم

پیش از آن که به عوامل اصلی گسترش این بحران بپردازیم، باید توجه کرد که بخش مهمی از مشکل از رفتار های اشتباه مردم آغاز می شود. بسیاری از افراد به محض مشاهده گلودرد یا علائم سرماخوردگی، سراغ آنتی بیوتیک می روند؛ در حالی که این بیماری ها اغلب منشا ویروسی دارند و آنتی بیوتیک هیچ کمکی به بهبود آن ها نمی کند.

بر اساس برآورد های موجود، مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک در ایران بسیار بالا است و بیش از هشتاد درصد افراد حداقل یک بار چنین دارویی را بدون نسخه پزشک مصرف کرده اند. این رفتار اشتباه، باکتری ها را به مرور مقاوم می کند و باعث می شود در آینده دارو های رایج دیگر اثر نداشته باشند.

وضعیت نگران کننده در بیمارستان ها؛ ظهور باکتری هایی که به هیچ دارویی پاسخ نمی دهند

پیش از ورود به فهرست عوامل بیمارستانی، باید دانست که محیط های درمانی به دلیل مصرف زیاد آنتی بیوتیک، مکان ایده آل برای شکل گیری میکروب های مقاوم هستند. در بخش مراقبت های ویژه، پزشکان با گونه هایی مواجه می شوند که به تمام دارو های موجود مقاومت پیدا کرده اند.

این باکتری ها مانند سودوموناس و اسینتوباکتر، در سال های اخیر مقاومت بسیار گسترده ای نشان داده اند. وقتی باکتری در برابر همه دارو ها مقاوم شود، حتی یک عفونت ساده نیز می تواند به مرگ بیمار منجر شود. این وضعیت به معنای نبود هیچ سلاح درمانی برای پزشکان است.

راهکار هایی برای کنترل و مهار بحران مقاومت آنتی بیوتیکی

پیش از بیان اقدامات عملی، باید پذیرفت که این مشکل تنها با یک تغییر کوچک حل نمی شود. کنترل مقاومت دارویی نیازمند هماهنگی میان مردم، پزشکان، نهاد های نظارتی و بیمارستان ها است. آگاهی عمومی نقش مهمی در کاهش مصرف نابجای دارو دارد و آموزش های گسترده باید از مدرسه تا رسانه ها ادامه یابد.

راهکار های مهم عبارتند از:

• پرهیز از مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک
• تجویز دقیق و مسئولانه دارو توسط پزشکان
• رعایت جدی بهداشت فردی و شستن دست ها در بیمارستان ها
• اجرای طرح های مدیریت مصرف آنتی بیوتیک در مراکز درمانی
• آموزش مردم درباره خطرات مصرف نابجا
• محدود کردن فروش بدون نسخه آنتی بیوتیک در داروخانه ها

عقبگرد به دوران قبل از کشف آنتی بیوتیک ها

اگر روند مصرف بی رویه ادامه پیدا کند، پزشکان هشدار می دهند که تا چند سال آینده ممکن است برای درمان عفونت های معمولی نیز داروی موثری وجود نداشته باشد. سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که مقاومت دارویی می تواند تا میانه قرن، تعداد قربانیانی بیشتر از سرطان ایجاد کند.

در آینده ای نه چندان دور، ممکن است جراحی های ساده، زایمان، و حتی خراش های کوچک پوستی با خطر مرگ همراه شوند؛ زیرا عفونت های پس از آن ها دیگر قابل درمان نخواهند بود.

نتیجه گیری

مقاومت آنتی بیوتیکی اکنون یکی از جدی ترین تهدید های سلامت عمومی است و تنها با همکاری مردم، پزشکان و سیستم درمانی می توان از گسترش آن جلوگیری کرد. اگر امروز رفتار های خود را تغییر دهیم، می توانیم مانع از جهانی شویم که در آن عفونت های ساده نیز به بیماری های مرگبار تبدیل می شوند. آینده سلامت بشر به تصمیم هایی که همین امروز می گیریم وابسته است.