پوکی استخوان یا استئوپروز یکی از شایع‌ترین بیماری‌های خاموش قرن بیست‌ویکم است که در سکوت پیشرفت می‌کند و معمولاً زمانی آشکار می‌شود که دیگر دیر شده است. این بیماری باعث کاهش تراکم و استحکام استخوان‌ها می‌شود و خطر شکستگی را حتی در اثر ضربات جزئی یا حرکات ساده افزایش می‌دهد. بر اساس داده‌های جدید سازمان جهانی بهداشت، بیش از ۲۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان از این بیماری رنج می‌برند و زنان، به‌ویژه پس از یائسگی، در معرض بیشترین خطر قرار دارند.
علائم هشدار دهنده پوکی استخوان
پوکی استخوان معمولاً در مراحل اولیه بدون علامت است، اما بدن نشانه‌هایی می‌فرستد که اگر به آن‌ها توجه کنیم می‌توانیم از عوارض شدید بعدی پیشگیری کنیم.
یکی از مهم‌ترین نشانه‌ها درد مداوم در ناحیه کمر یا گردن است. این دردها اغلب ناشی از شکستگی‌های فشاری کوچک در مهره‌های ستون فقرات هستند که به‌تدریج رخ می‌دهند و ممکن است با خستگی یا درد عضلانی اشتباه گرفته شوند. همچنین، افرادی که بدون ضربه شدید دچار شکستگی‌های مکرر یا غیرمنتظره می‌شوند، باید احتمال پوکی استخوان را جدی بگیرند.
نشانه‌های دیگری مانند کوتاه‌تر شدن قد در طول زمان، قوز پشت ناشی از فشردگی مهره‌ها، لق شدن دندان‌ها، و شکنندگی ناخن‌ها نیز می‌توانند زنگ هشدار این بیماری باشند. طبق تحقیقات کلینیک مایو، این علائم اغلب قبل از شکستگی‌های شدید خود را نشان می‌دهند و شناسایی زودهنگام آن‌ها می‌تواند از بروز آسیب‌های دائمی جلوگیری کند.
عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا
پوکی استخوان تنها نتیجه‌ی افزایش سن نیست، بلکه ترکیبی از عوامل ژنتیکی، هورمونی، تغذیه‌ای و سبک زندگی در بروز آن نقش دارند.
افزایش سن، به‌ویژه پس از ۵۰ سالگی، یکی از مهم‌ترین عوامل خطر است. در زنان، کاهش سطح هورمون استروژن پس از یائسگی روند تحلیل استخوان‌ها را سرعت می‌بخشد. مردان نیز با کاهش تدریجی تستوسترون در معرض خطر قرار می‌گیرند. علاوه بر این، سابقه خانوادگی پوکی استخوان، کمبود ویتامین D و کلسیم، استعمال دخانیات، مصرف بیش از حد الکل و کم‌تحرکی از عوامل کلیدی ابتلا هستند.
پژوهش‌های اخیر در مجله Bone Research نشان داده‌اند که حتی مصرف زیاد نوشابه‌های گازدار (به‌ویژه حاوی فسفات) می‌تواند به کاهش تراکم استخوانی منجر شود. همچنین استفاده طولانی‌مدت از داروهایی مانند کورتون‌ها یا مهارکننده‌های اسید معده (PPIها) می‌تواند خطر پوکی استخوان را افزایش دهد.
تشخیص پوکی استخوان
تشخیص قطعی پوکی استخوان معمولاً از طریق اسکن تراکم استخوان (DXA یا DEXA) انجام می‌شود. این روش با اندازه‌گیری میزان مواد معدنی موجود در استخوان‌ها، تصویری دقیق از سلامت استخوانی فرد ارائه می‌دهد.
پزشکان توصیه می‌کنند که زنان بالای ۶۵ سال و مردان بالای ۷۰ سال، حتی بدون علائم واضح، هر چند سال یک‌بار تحت این آزمایش قرار بگیرند. همچنین زنانی که در دوران یائسگی هستند یا به دلایل پزشکی خاص داروهای تضعیف‌کننده استخوان مصرف می‌کنند، باید زودتر غربالگری شوند.
به گفته انجمن بین‌المللی پوکی استخوان (IOF)، تشخیص زودهنگام می‌تواند خطر شکستگی‌های جدی ستون فقرات و لگن را تا ۵۰ درصد کاهش دهد. استفاده از نرم‌افزارهای ارزیابی خطر مانند FRAX نیز به پزشکان کمک می‌کند تا بر اساس سن، جنس، وزن و سابقه خانوادگی، خطر ابتلا را دقیق‌تر برآورد کنند.
راه های پیشگیری از پوکی استخوان
پیشگیری همیشه مؤثرتر و آسان‌تر از درمان است. استخوان‌ها مانند عضلات، به تحریک و تغذیه مناسب برای حفظ قدرت نیاز دارند.
ورزش‌های تحمل وزن مانند پیاده‌روی سریع، دویدن آرام، بالا رفتن از پله و تمرینات قدرتی با وزنه می‌توانند به حفظ تراکم استخوان کمک کنند. پژوهش‌های جدید در دانشگاه هاروارد نشان داده‌اند که تنها ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی منظم در روز می‌تواند خطر پوکی استخوان را به میزان چشمگیری کاهش دهد.
تغذیه نیز نقش مهمی دارد. مصرف روزانه مواد غذایی غنی از کلسیم مانند لبنیات، بادام، کنجد، و سبزیجات برگ‌سبز ضروری است. همچنین دریافت ویتامین D از طریق نور آفتاب یا مکمل‌های دارویی به جذب بهتر کلسیم کمک می‌کند. پرهیز از سیگار، کاهش مصرف الکل و نوشابه‌های گازدار نیز از دیگر راه‌های محافظت از استخوان‌ها هستند.
زندگی با پوکی استخوان؛ نکاتی برای بیماران
اگر به پوکی استخوان مبتلا شده‌اید، زندگی شما به پایان نرسیده است، بلکه نیاز به تغییر سبک زندگی و مراقبت هوشمندانه دارد.
داروهایی مانند بیس‌فسفونات‌ها، دنوسوماب و تروپارادید با تجویز پزشک می‌توانند به افزایش تراکم استخوان کمک کنند. استفاده از عصا یا وسایل کمکی برای جلوگیری از زمین خوردن، طراحی ایمن فضای خانه، و تقویت عضلات پا و کمر نیز از اهمیت بالایی برخوردارند.
پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد تمرینات تعادلی مانند یوگا و تای‌چی می‌توانند خطر افتادن را تا ۳۰ درصد کاهش دهند. مهم‌تر از همه، داشتن دید مثبت و پایبندی به برنامه درمانی، روند کنترل بیماری را بهبود می‌دهد و کیفیت زندگی را حفظ می‌کند.
نتیجه گیری
پوکی استخوان بیماری خاموشی است که اگر به موقع شناسایی نشود، می‌تواند پیامدهای جدی و غیرقابل‌جبرانی برای سلامت فرد ایجاد کند. شناخت علائم اولیه مانند درد مزمن در کمر، کاهش قد، شکنندگی ناخن‌ها و شکستگی‌های مکرر می‌تواند نخستین گام در پیشگیری باشد.
با تغییر سبک زندگی، تغذیه مناسب، ورزش منظم و انجام آزمایش‌های دوره‌ای می‌توان از این بیماری پیشگیری کرد یا روند آن را کند ساخت. استخوان‌های ما پایه‌های پنهان بدن‌اند؛ محافظت از آن‌ها، سرمایه‌گذاری برای یک عمر سلامت و تحرک است.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟
ارسال دیدگاه