پژوهش‌های جدید دانشمندان دانشگاه هاروارد نشان می‌دهد که لیتیوم، عنصری که مدت‌ها به عنوان داروی تثبیت‌کننده خلق‌وخو شناخته شده، ممکن است نقش بسیار مهمی در پیشگیری و درمان بیماری آلزایمر ایفا کند. این یافته‌ها می‌توانند مسیر تازه‌ای برای مقابله با یکی از شایع‌ترین و پیچیده‌ترین بیماری‌های عصبی در جهان باز کنند.
لیتیوم؛ عنصر حیاتی مغز و نقش آن در سلامت عصبی
لیتیوم فلزی است که به میزان بسیار کم به طور طبیعی در بدن انسان وجود دارد و اخیراً به عنوان یک ماده ضروری برای عملکرد سلول‌های مغزی شناخته شده است. برخلاف تصور رایج که فقط به عنوان داروی روانپزشکی شناخته می‌شد، تحقیقات جدید نشان داده‌اند که کمبود این عنصر در مغز می‌تواند به طور مستقیم باعث بروز آسیب‌های عصبی و بیماری‌های تخریب‌کننده مغز مانند آلزایمر شود. نقش کلیدی لیتیوم در حفظ سلامت مغز شبیه به نقش ویتامین‌ها و مواد معدنی دیگر مثل ویتامین C و آهن است.
شواهد علمی از کاهش لیتیوم و افزایش خطر آلزایمر
در یک مطالعه گسترده و طولانی‌مدت، محققان با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، سطح فلزات مختلف را در مغز افراد مبتلا به آلزایمر و افراد سالم بررسی کردند. نتایج نشان داد سطح لیتیوم در مغز بیماران آلزایمری و کسانی که اختلال شناختی خفیف داشتند، به‌طور قابل توجهی کمتر از افراد سالم بود. این کاهش غیرمنتظره لیتیوم باعث شد دانشمندان فرضیه جدیدی درباره نقش این عنصر در آغاز و پیشرفت بیماری مطرح کنند.
آزمایش های حیوانی؛ اثبات رابطه علت و معلول
برای بررسی اینکه آیا کاهش لیتیوم باعث بروز بیماری میشود یا نتیجه آن است، پژوهشگران رژیم غذایی موش‌ها را کنترل کردند. موش‌هایی که رژیم کم‌لیتیوم داشتند، دچار التهاب مغزی و علائم پیری زودرس شدند. همچنین در موش‌های مستعد آلزایمر، کمبود لیتیوم تسریع در تجمع پروتئین‌های مضر آمیلوئید و تاو را به همراه داشت. برعکس، موش‌هایی که سطح طبیعی لیتیوم را حفظ کردند، در برابر این آسیب‌ها محافظت شدند. این آزمایش‌ها نقش حیاتی لیتیوم را در جلوگیری از پیشرفت بیماری تایید کرد.
مکانیسم عمل لیتیوم در مغز و تأثیر بر پلاک های آمیلوئید
پلاک‌های بتا آمیلوئید که در مغز بیماران آلزایمری تجمع می‌یابند، بخش زیادی از لیتیوم موجود را جذب می‌کنند و در نتیجه، سلول‌های ایمنی مغز به نام میکروگلیا که مسئول پاکسازی این پلاک‌ها هستند، دچار کمبود لیتیوم می‌شوند. این کمبود عملکرد میکروگلیا را مختل می‌کند و موجب افزایش تجمع پلاک‌ها و آسیب‌های مغزی میشود. این فرایند یک چرخه مخرب ایجاد می‌کند که پیشرفت بیماری را سرعت می‌بخشد.
کشف ترکیب جدید: لیتیوم اوروتات و درمان آلزایمر
محققان ترکیبی از لیتیوم به نام «لیتیوم اوروتات» را شناسایی کرده‌اند که برخلاف سایر انواع، به پلاک‌های آمیلوئید نمی‌چسبد و می‌تواند به طور مؤثری علائم آلزایمر را کاهش دهد. آزمایش این ترکیب روی موش‌های مبتلا به آلزایمر نتایج قابل توجهی داشت؛ پلاک‌های مغزی کاهش یافت و عملکرد حافظه موش‌ها بهبود چشمگیری پیدا کرد. این یافته‌ها نویدبخش راهکارهای درمانی جدیدی برای بیماری آلزایمر است.
هشدار درباره مصرف خودسرانه مکمل های لیتیوم
با وجود نتایج امیدوارکننده، متخصصان به شدت نسبت به استفاده خودسرانه از مکمل‌های لیتیوم هشدار می‌دهند. دوزهای درمانی لیتیوم برای اختلالات خلقی بسیار بالاتر از مقادیر لازم برای حفظ سلامت مغز است و می‌تواند باعث عوارض جدی، از جمله آسیب به کلیه‌ها شود. میزان مصرف استفاده شده در مطالعات حیوانی حدود هزار برابر کمتر از دوزهای روانپزشکی است و هنوز نیازمند انجام آزمایشات بالینی انسانی برای تعیین دوز ایمن و مؤثر است.
چشم انداز آینده؛ کارآزمایی های بالینی و درمان های جدید
گام بعدی در این مسیر، انجام مطالعات بالینی گسترده روی انسان‌ها است تا مشخص شود چگونه می‌توان از لیتیوم و ترکیبات مرتبط برای پیشگیری یا درمان آلزایمر بهره برد. این روند ممکن است چند سال طول بکشد، اما یافته‌های این پژوهش که در مجله معتبر نیچر منتشر شده، امیدهای تازه‌ای را برای میلیون‌ها بیمار و خانواده‌های آنها ایجاد کرده است.
نتیجه گیری
کشف نقش حیاتی لیتیوم در سلامت مغز و بیماری آلزایمر، دریچه‌ای جدید به سوی درمان‌های موثر و پیشگیرانه باز کرده است. اگرچه هنوز راه زیادی تا تبدیل این یافته‌ها به درمان‌های بالینی موثر باقی مانده، اما این پژوهش پایه‌ای مهم برای توسعه استراتژی‌های نوین مقابله با این بیماری و ارتقای کیفیت زندگی بیماران محسوب میشود. در عین حال، تاکید بر ضرورت رعایت احتیاط در مصرف مکمل‌ها و ادامه تحقیقات علمی دقیق، اهمیت بسیاری دارد.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟
ارسال دیدگاه