سلامت مغز کودکان در دوران شکل‌گیری و رشد اولیه، از جمله حساس‌ترین مراحل زندگی آن‌ها به شمار می‌رود. هرگونه اختلال در این دوران، ممکن است تأثیرات بلندمدتی بر یادگیری، حافظه و توانایی‌های شناختی کودک داشته باشد. یکی از عواملی که به‌تازگی توجه محققان را به خود جلب کرده است، تأثیر قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین به‌ویژه سرب در دوران بارداری و سال‌های ابتدایی زندگی است.
مطالعات اخیر نشان داده‌اند که حتی میزان‌های پایین سرب نیز می‌توانند بر عملکرد حافظه و سرعت فراموشی در کودکان تأثیر منفی داشته باشند. این موضوع به‌ویژه برای والدین، مربیان و مسئولان حوزه سلامت عمومی، زنگ خطری جدی به شمار می‌رود.
رابطه قرار گرفتن در معرض سرب و کاهش توانایی های ذهنی کودکان
تحقیقات جدید حاکی از آن است که قرار گرفتن کودکان در معرض فلز سرب، حتی در سطوح پایین، می‌تواند منجر به افزایش نرخ فراموشی و اختلال در فرآیند یادگیری شود. این یافته‌ها از طریق بررسی مستقیم عملکرد شناختی کودکان به دست آمده است.
- پژوهشی که در دانشکده پزشکی “ایکان” در مونت‌سینای نیویورک انجام شده، با استفاده از آزمون‌های شناختی استاندارد، کودکان بین ۶ تا ۸ سال را مورد ارزیابی قرار داده است. در این مطالعه، از آزمونی به نام “وظیفه تطبیق با نمونه با تأخیر” استفاده شد که به بررسی توانایی حفظ و بازیابی اطلاعات در حافظه کوتاه‌مدت کودکان می‌پردازد.
- نتایج نشان داد کودکانی که در سنین ۴ تا ۶ سال در معرض میزان بیشتری از سرب بودند، دچار کاهش قابل‌توجهی در توانایی یادآوری اطلاعات شده‌اند.
- میانگین سطح سرب در خون این کودکان حدود ۱.۷ میکروگرم در دسی‌لیتر گزارش شده که حتی در مقیاس پایین نیز اثر منفی داشته است.
- این یافته نشان می‌دهد که هیچ سطحی از مواجهه با سرب برای مغز کودک ایمن نیست.
تأثیر سرب بر ساختار مغز و عملکرد شناختی
تأثیر منفی فلزات سنگین به‌ویژه سرب بر مغز کودک، تنها به حافظه محدود نمی‌شود. ساختار و عملکرد کلی مغز نیز ممکن است در نتیجه تماس مداوم یا حتی کوتاه‌مدت با این ماده، دچار آسیب شود.
- سرب به‌راحتی از سد خونی-مغزی عبور می‌کند و می‌تواند به سلول‌های عصبی در حال رشد آسیب وارد کند.
- این فلز با ایجاد التهاب عصبی، کاهش حجم ماده خاکستری و اختلال در اتصالات عصبی باعث کند شدن پردازش اطلاعات می‌شود.
- در برخی موارد، تماس مداوم با سرب می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات رفتاری مانند بیش‌فعالی، اختلال توجه و اضطراب مزمن شود.
منابع اصلی مواجهه با سرب در کودکان
مهم‌ترین گام در پیشگیری از آسیب‌های ناشی از سرب، شناسایی و کنترل منابع احتمالی مواجهه با این ماده در محیط زندگی کودکان است. متأسفانه سرب می‌تواند در بسیاری از بخش‌های زندگی روزمره وجود داشته باشد، بدون آن‌که خانواده‌ها از آن آگاه باشند.
- رنگ‌های قدیمی حاوی سرب، به‌ویژه در خانه‌های قدیمی که رنگ‌آمیزی مجدد نشده‌اند.
- آب آشامیدنی که از لوله‌های سربی عبور می‌کند یا در مجاورت آن‌ها ذخیره می‌شود.
- خاک آلوده به سرب، به‌ویژه در مناطق صنعتی یا نزدیکی جاده‌های پرتردد.
- اسباب‌بازی‌ها و ظروف پلاستیکی یا سرامیکی غیر استاندارد، که ممکن است رنگ یا لعاب آن‌ها حاوی سرب باشد.
- دود ناشی از سوزاندن زباله یا سوخت‌های آلوده نیز از دیگر منابع غیرمستقیم هستند.
توصیه های مهم برای پیشگیری از تماس کودکان با سرب
با در نظر گرفتن حساسیت بالای مغز در دوران رشد، اتخاذ تدابیر پیشگیرانه برای جلوگیری از مواجهه با سرب اهمیت فراوانی دارد. والدین، مراقبین کودک و نهادهای مسئول سلامت عمومی باید توجه ویژه‌ای به این موضوع داشته باشند.
- بررسی وضعیت خانه‌های قدیمی از نظر وجود رنگ حاوی سرب و بازسازی آن‌ها با رنگ‌های بدون سرب.
- استفاده از فیلترهای تصفیه آب استاندارد و تعویض لوله‌های قدیمی که احتمال سربی بودن دارند.
- شست‌وشوی منظم دست‌ها، اسباب‌بازی‌ها و سطوح بازی کودک به‌ویژه در مناطق پر گرد و غبار.
- توجه به استاندارد بودن محصولات وارداتی مخصوص کودکان از جمله اسباب‌بازی‌ها، لوازم تحریر و ظروف غذا.
- تست دوره‌ای سطح سرب در خون کودک، به‌خصوص در مناطقی که سابقه آلودگی محیطی وجود دارد.
جمع بندی
یادگیری، تمرکز، حافظه و سایر توانایی‌های شناختی، ستون‌های اصلی موفقیت کودکان در زندگی آینده آن‌ها هستند. با توجه به حساسیت بالای مغز در سال‌های ابتدایی زندگی، ضروری است که والدین و مسئولان سلامت، محیط زندگی کودک را از هرگونه ماده‌ی سمی به‌ویژه سرب پاک‌سازی کنند. هر قدم کوچک در پیشگیری، می‌تواند آینده‌ای روشن‌تر برای کودک بسازد.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟
ارسال دیدگاه