سل یکی از قدیمی ترین بیماری های شناخته شده بشر است، اما با وجود پیشرفت های پزشکی گسترده، این بیماری هنوز هم در فهرست مرگبار ترین عفونت های جهان قرار دارد. سازمان بهداشت جهانی در گزارش تازه خود تصویر نگران کننده ای از بار جهانی سل ارائه می دهد و تاکید می کند که اگرچه روند کاهش موارد ابتلا و مرگ و میر آغاز شده، اما جهان هنوز فاصله زیادی تا کنترل کامل این بیماری دارد. در این گزارش تازه به چالش ها، نقاط امید و وضعیت تلاش های جهانی برای نابودی سل پرداخته می شود.
سل در سال ۲۰۲۴؛ مرگ بیش از یک میلیون نفر
پیش از ورود به جزئیات آماری، لازم است اهمیت این اعداد را درک کنیم. سل بیماری ای است که هم قابل پیشگیری است و هم قابل درمان، اما نبود دسترسی برابر به مراقبت های پزشکی، کمبود بودجه و عوامل اجتماعی باعث شده که هنوز هم جان انسان های بسیاری را بگیرد. این وضعیت نشان می دهد که سل فقط یک موضوع پزشکی نیست، بلکه یک مسئله جهانی مرتبط با عدالت اجتماعی و سلامت عمومی است.
سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که در سال ۲۰۲۴ بیش از یک میلیون و دویست هزار نفر در سراسر جهان بر اثر بیماری سل جان باختند. این رقم بار دیگر سل را در جایگاه اولین بیماری عفونی کشنده جهان تثبیت کرده است.
گزارش جهانی سل در سال ۲۰۲۵ نشان می دهد که اگرچه برای نخستین بار پس از همه گیری کووید ۱۹ موارد ابتلا حدود دو درصد و میزان مرگ و میر نزدیک به سه درصد کاهش یافته، اما این پیشرفت هنوز بسیار شکننده است و احتمال بازگشت وضعیت وخیم گذشته وجود دارد.
مدیر کل سازمان بهداشت جهانی تاکید کرده که این کاهش هرگز به معنای پیروزی نیست و جهان همچنان در برابر یکی از قدیمی ترین قاتلان تاریخ آسیب پذیر است.
نگاهی به عوامل کلیدی گزارش سازمان بهداشت جهانی
پیش از پرداختن به اعداد، لازم است بدانیم که گزارش های سالانه سل به ما نشان می دهند که این بیماری چگونه بر کشورهای مختلف تاثیر می گذارد و چرا پیشرفت جهانی روند بسیار کندی دارد. نقش اقتصاد، وضعیت بهداشت، دسترسی به خدمات و شرایط اجتماعی هر کشور در شکل گیری این آمارها پر رنگ است.
طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، در سال ۲۰۲۴ حدود ده میلیون و هفتصد هزار نفر به بیماری سل مبتلا شدند. توزیع این بیماری در جهان یکسان نیست و بخش بسیار بزرگی از آن در چند کشور متمرکز شده است. این هشت کشور بیش از شصت درصد موارد ابتلا را تشکیل می دهند:
- هند – ۲۵ درصد
- اندونزی – ۱۰ درصد
- فیلیپین – ۶.۸ درصد
- چین – ۶.۵ درصد
- پاکستان – ۶.۳ درصد
- نیجریه – ۴.۸ درصد
- جمهوری دموکراتیک کنگو – ۳.۹ درصد
- بنگلادش – ۳.۶ درصد
این تمرکز بیماری نشان می دهد که مبارزه با سل نیازمند توجه ویژه به کشور هایی است که با چالش های اقتصادی، تراکم جمعیت بالا و دسترسی محدود به خدمات درمانی مواجه اند.
کمبود بودجه؛ بزرگ ترین مانع مقابله با سل
کمبود بودجه سال هاست که مانند سدی بزرگ در برابر کنترل سل ایستاده است. برای ریشه کن کردن این بیماری باید برنامه های تشخیص، درمان و پیشگیری به شکل گسترده در کشورهای کم درآمد اجرا شود. اما منابع مالی موجود بسیار کمتر از حد لازم است.
سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده که در سال گذشته تنها پنج میلیارد و نهصد میلیون دلار برای مقابله با سل در دسترس بوده، در حالی که برای دستیابی به اهداف جهانی تا سال ۲۰۲۷ باید بودجه سالانه به بیست و دو میلیارد دلار برسد.
متخصصان هشدار می دهند که این کمبود مالی ممکن است هرگونه پیشرفت موجود را متوقف کند یا حتی به عقب برگرداند.
به گفته کارشناسان، تنها راه مقابله پایدار با سل، استفاده همزمان از حمایت های سیاسی، سرمایه گذاری مستمر و همکاری جهانی است.
عوامل خطر اصلی که به شیوع سل دامن می زنند
در حالی که سل یک بیماری عفونی است، اما گسترش آن تنها به میکروب ها مربوط نمی شود. ترکیب شرایط زندگی، وضعیت سلامت فردی و عوامل اجتماعی نیز نقش مهمی در ابتلا دارند. بسیاری از کشورهای با بار بالای سل همزمان با چالش هایی مانند سوء تغذیه یا بیماری های دیگر مواجه اند که سیستم ایمنی را تضعیف می کنند.
پنج عامل خطر مهم که به شیوع و مرگ و میر سل کمک می کنند شامل موارد زیر هستند:
- سوء تغذیه
- عفونت با ویروس اچ آی وی
- دیابت
- مصرف سیگار
- مصرف الکل
سل همچنان بزرگ ترین عامل مرگ و میر در میان افراد مبتلا به اچ آی وی است و در سال گذشته حدود صد و پنجاه هزار نفر از این گروه جان خود را از دست داده اند.
پیشرفت ها در تشخیص و درمان سل
با وجود چالش های گسترده، پیشرفت های مهمی نیز رخ داده است. افزایش دسترسی به آزمایش های سریع، تقویت سیستم های بهداشتی و استفاده از روش های درمان کوتاه تر باعث شده است تعداد بیشتری از بیماران تحت درمان قرار گیرند.
در سال ۲۰۲۴ بیش از هشت میلیون نفر به طور رسمی تشخیص سل دریافت کردند و وارد روند درمان شدند که بالاترین رقم ثبت شده در تاریخ مقابله با این بیماری است.
نرخ موفقیت درمان نیز از شصت و هشت درصد به هفتاد و یک درصد افزایش یافته است.
این پیشرفت نشان می دهد که کشورهای مختلف در مسیر بهبود سامانه های تشخیص حرکت می کنند.
بحران واکسن؛ بیش از یک قرن بدون واکسن تازه برای بزرگ سالان
با وجود تلاش های علمی گسترده، هنوز هم هیچ واکسن جدیدی برای سل تایید نشده است. واکسن بی سی جی که بیشتر روی کودکان موثر است، بیش از صد سال قدمت دارد و برای بزرگ سالان ایمنی کافی ایجاد نمی کند. این مسئله یکی از بزرگ ترین موانع ریشه کن کردن سل در جهان است.
اما چشم انداز آینده امیدوار کننده تر به نظر می رسد. هم اکنون هجده واکسن مختلف برای سل در مراحل آزمایش انسانی قرار دارند و شش واکسن نیز وارد فاز سوم آزمایش شده اند. اگر این واکسن ها تایید شوند، ممکن است جهان برای نخستین بار پس از یک قرن به سلاح تازه ای برای مهار این بیماری دست پیدا کند.
نتیجه گیری
سل همچنان یک تهدید جهانی است؛ تهدیدی که با وجود قابل پیشگیری بودن، سالانه جان میلیون ها نفر را تهدید می کند. کاهش اخیر موارد ابتلا و مرگ و میر نشان می دهد که پیشرفت امکان پذیر است، اما بدون سرمایه گذاری کافی، همکاری جهانی و توسعه واکسن های نوین این دستاورد ها دوام نخواهند داشت.
جهان برای ریشه کن کردن سل باید با نگاهی گسترده تر به عوامل اجتماعی، اقتصادی و علمی، برنامه های گسترده تر و پایدارتری را اجرا کند. آینده مبارزه با سل به تصمیم هایی بستگی دارد که امروز گرفته می شود و به همکاری کشور هایی که بیشترین بار بیماری را تحمل می کنند.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟
ارسال دیدگاه