کبد، یکی از حیاتی‌ترین اندام‌های بدن، در برابر سموم، ویروس‌ها و مصرف زیاد الکل بسیار آسیب‌پذیر است. هنگامی که این اندام در معرض آسیب مزمن قرار گیرد، بافت‌های سالم آن به تدریج با بافت‌های زخمی و سفت جایگزین می‌شوند؛ پدیده‌ای که با نام فیبروز کبدی شناخته می‌شود. در حال حاضر، هیچ درمان دارویی قطعی برای توقف یا بازگرداندن این روند وجود ندارد. اما یافته‌های تازه محققان ژاپنی نشان می‌دهد که ترکیب طبیعی موجود در برگ‌های گیاه حنا می‌تواند این چرخه آسیب را متوقف کند و حتی روند بهبودی را در سلول‌های کبدی آغاز نماید.
کشف نقش درمانی ترکیب فعال موجود در حنا
مطالعه‌ای که توسط پژوهشگران دانشگاه متروپولیتن اوساکا انجام شده، نشان داده است که ترکیب فعال موجود در حنا، به نام Lawsone (لاسون)، توانایی قابل‌توجهی در مهار و معکوس‌سازی فیبروز کبدی دارد. این ترکیب همان رنگدانه طبیعی قرمز-نارنجی است که قرن‌ها در فرهنگ‌های مختلف برای رنگ‌کردن مو، پوست و پارچه استفاده شده است.
پژوهشگران در این تحقیق با بررسی بیش از ۱۸۸۰ ترکیب شیمیایی مختلف بر روی سلول‌های ستاره‌ای کبدی انسان در محیط آزمایشگاهی، دریافتند که لاسون از میان تمام نمونه‌ها بیشترین اثربخشی را در کاهش فعالیت ژن‌های مرتبط با تولید کلاژن نوع ۱ (COL1A2) دارد. این نوع کلاژن عامل اصلی تشکیل بافت‌های زخمی در کبد است.
چگونه لاسون با فیبروز کبدی مقابله می کند؟
مکانیسم اثر لاسون بسیار جالب است. این ترکیب نه تنها فعالیت سلول‌های ستاره‌ای کبدی را کاهش می‌دهد، بلکه سطح چندین پروتئین کلیدی در روند فیبروز را نیز تنظیم می‌کند.
به گفته پژوهشگران، در نمونه‌های آزمایشگاهی سلول‌های انسان و موش، لاسون باعث کاهش سطح پروتئین‌های ⍺SMA (نشانگر فعال‌شدن سلول‌های فیبروتیک) و کلاژن نوع ۱ شده است. در عین حال، این ماده سطح CYGB را افزایش می‌دهد؛ پروتئینی که نقش محافظ در برابر آسیب اکسیداتیو ایفا می‌کند و از تخریب بیشتر سلول‌های کبدی جلوگیری می‌نماید.
جالب‌تر اینکه، لاسون حتی زمانی که سلول‌ها با مولکول TGFβ، یکی از اصلی‌ترین عوامل فعال‌کننده فیبروز، تحریک شده بودند، همچنان اثر ضد فیبروتیک خود را حفظ کرد. این نشان می‌دهد که این ترکیب می‌تواند در شرایط التهابی شدید نیز مؤثر باقی بماند.
کاهش عوامل تشدید کننده فیبروز
تحقیقات همچنین نشان داده است که لاسون موجب کاهش دو پروتئین دیگر به نام‌های HSP47 و TIMP1 می‌شود. هر دوی این پروتئین‌ها در حفظ و تشدید بافت‌های زخمی نقش دارند و مهار آن‌ها یکی از اهداف مهم درمان‌های ضد فیبروز محسوب می‌شود.
به بیان ساده‌تر، لاسون نه تنها روند تشکیل زخم‌های جدید را کند می‌کند، بلکه شرایطی فراهم می‌آورد که سلول‌های کبدی بتوانند خود را بازسازی کنند. چنین عملکردی در مقایسه با داروهای فعلی، که بیشتر نقش محافظتی دارند تا ترمیمی، گامی بزرگ در درمان بیماری‌های مزمن کبدی به شمار می‌رود.
محدودیت ها و نیاز به بررسی های بالینی
با وجود تمام نتایج امیدبخش، محققان تاکید کرده‌اند که این یافته‌ها هنوز در مرحله‌ی ابتدایی قرار دارند. بیشتر آزمایش‌ها روی مدل‌های حیوانی و کشت سلولی انجام شده و هنوز مطالعات بالینی بر روی انسان آغاز نشده است. بنابراین، برای تعیین دوز ایمن و مؤثر و همچنین بررسی عوارض احتمالی، نیاز به آزمایش‌های بیشتری وجود دارد.
هرچند لاسون نسبت به ترکیبات مشابه کم‌سم‌تر گزارش شده، اما مصرف زیاد یا استفاده نادرست از آن ممکن است موجب اختلال در عملکرد سلول‌های کبدی یا تغییر در متابولیسم طبیعی بدن شود. از این رو، پژوهشگران پیشنهاد کرده‌اند تا پیش از هرگونه استفاده دارویی، این ترکیب تحت بررسی‌های دقیق‌تر سم‌شناسی و بالینی قرار گیرد.
اهمیت این پژوهش در آینده درمان بیماری های کبدی
اگر یافته‌های این مطالعه در انسان نیز تأیید شود، ترکیب لاسون می‌تواند به عنوان نخستین درمان طبیعی و مستقیم برای مهار فیبروز کبدی مطرح گردد. چنین درمانی می‌تواند برای میلیون‌ها نفر که از بیماری‌های کبدی مرتبط با الکل، چاقی، یا هپاتیت رنج می‌برند، امید تازه‌ای ایجاد کند.
به‌علاوه، استفاده از ترکیبات طبیعی مانند لاسون، با توجه به سازگاری بیشتر آن با بدن و احتمال کمتر بروز عوارض جانبی، می‌تواند مسیر توسعه‌ی داروهای گیاهی پیشرفته و مبتنی بر علم مدرن را هموار سازد.
نتیجه گیری
کشف اثر درمانی رنگدانه‌ی طبیعی حنا، نمونه‌ای الهام‌بخش از ترکیب دانش سنتی با علم مدرن است. لاسون، که روزگاری تنها برای زیبایی پوست و مو استفاده می‌شد، اکنون به عنوان گزینه‌ای بالقوه برای نجات کبد از آسیب‌های مزمن و بازسازی سلول‌های آن مطرح است.
با گسترش پژوهش‌های بالینی و درک دقیق‌تر از سازوکار مولکولی این ترکیب، می‌توان انتظار داشت که در آینده‌ای نه چندان دور، داروهایی بر پایه حنا وارد عرصه درمان بیماری‌های کبدی شوند.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟
ارسال دیدگاه