در یکی از شگفت‌انگیزترین دستاوردهای علمی سال‌های اخیر، دانشمندان آمریکایی موفق شده‌اند با استفاده از DNA سلول پوست انسان، تخمک مصنوعی تولید کنند و پس از بارور کردن آن با اسپرم، جنین انسانی در مراحل اولیه بسازند. این پیشرفت علمی، افق‌های تازه‌ای در درمان ناباروری گشوده است، اما هم‌زمان پرسش‌های جدی اخلاقی و فنی را نیز به همراه دارد. پژوهش اخیر که توسط دانشگاه بهداشت و علوم اورگان انجام شده، می‌تواند آینده روش‌های کمک‌باروری را دگرگون کند و شاید روزی ناباروری را به طور کامل درمان‌پذیر سازد.
ساخت تخمک از DNA پوست انسان؛ انقلابی در علم تولید مثل
دانشمندان برای دستیابی به این موفقیت از فرایندی چندمرحله‌ای و پیچیده استفاده کردند. ابتدا هسته یک سلول پوست، که شامل مجموعه کامل ۴۶ کروموزوم فرد است، از سلول جدا شد. سپس این هسته به درون یک تخمک اهدایی منتقل شد که هسته خود را از دست داده بود. این روش تا حد زیادی مشابه تکنیکی است که برای شبیه‌سازی گوسفند معروف «دالی» در دهه ۱۹۹۰ استفاده شد.
اما در این مرحله، تخمک جدید هنوز آماده لقاح نبود، زیرا باید تنها ۲۳ کروموزوم داشته باشد تا بتواند با اسپرم ترکیب شود. برای حل این مشکل، پژوهشگران از ترکیبات شیمیایی خاصی استفاده کردند تا تخمک مصنوعی را وادار کنند نیمی از کروموزوم‌های خود را به‌صورت تصادفی حذف کند. نتیجه، تخمکی بود که از نظر ژنتیکی مشابه تخمک طبیعی است و می‌تواند با اسپرم بارور شود.
این دستاورد نشان می‌دهد که علم زیست‌فناوری اکنون قادر است سلول‌های بدن را به حالت اولیه و مولد بازگرداند؛ قابلیتی که در آینده می‌تواند برای بازسازی سلول‌های آسیب‌دیده یا حتی درمان بیماری‌های ژنتیکی نیز مورد استفاده قرار گیرد.
ساخت جنین انسانی از سلول پوست؛ امیدی تازه برای درمان ناباروری
پژوهشگران با بارور کردن تخمک‌های تولیدشده از سلول پوست، توانستند جنین‌هایی در مراحل اولیه رشد بسازند. هرچند این جنین‌ها به مرحله رشد کامل نرسیدند، اما همین موفقیت گام بسیار بزرگی در علم باروری محسوب می‌شود.
این فناوری می‌تواند برای میلیون‌ها فردی که با ناباروری دست‌وپنجه نرم می‌کنند، امیدبخش باشد. زنانی که در اثر بالا رفتن سن یا درمان‌هایی مانند شیمی‌درمانی توانایی تولید تخمک را از دست داده‌اند، می‌توانند روزی با استفاده از سلول‌های بدن خود دوباره صاحب فرزند شوند. همچنین مردانی که اسپرم کافی ندارند، می‌توانند از این روش برای ترکیب ژنتیکی با شریک زندگی خود بهره ببرند.
با این حال، محققان تأکید دارند که این فناوری هنوز در مراحل بسیار ابتدایی است و تا کاربرد عملی در کلینیک‌ها سال‌ها فاصله دارد. میزان موفقیت کنونی کمتر از ده درصد است و تخمک‌های تولیدشده گاهی دچار ناهنجاری‌های ژنتیکی می‌شوند.
چالش های فنی و علمی در مسیر تحقق این فناوری
یکی از مشکلات اساسی این روش، تصادفی بودن روند حذف نیمی از کروموزوم‌هاست. در بسیاری از موارد، توزیع نادرست کروموزوم‌ها موجب می‌شود تخمک نهایی نسخه‌ای ناقص از ژنوم داشته باشد. چنین خطاهایی در نهایت باعث می‌شود جنین حاصل غیرقابل رشد یا از نظر ژنتیکی ناسالم باشد.
دانشمندان در حال بررسی روش‌هایی هستند تا بتوانند این روند را دقیق‌تر و کنترل‌شده‌تر کنند. استفاده از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی ترکیب کروموزومی، به‌کارگیری فناوری ویرایش ژن (CRISPR) و بهبود شرایط آزمایشگاهی از جمله راهکارهایی است که در دست مطالعه قرار دارد.
با وجود چالش‌ها، محققان معتقدند طی دهه آینده می‌توان شاهد توسعه نسخه‌های ایمن‌تر و کارآمدتر از این روش بود که امکان استفاده در درمان ناباروری را فراهم کند.
مسائل اخلاقی و ضرورت نظارت علمی
هرچند این دستاورد می‌تواند زندگی بسیاری از خانواده‌ها را تغییر دهد، اما از دیدگاه اخلاقی، بحث‌برانگیز است. ساخت جنین انسانی از سلول پوست، مرزهای سنتی تولید مثل را تغییر می‌دهد و پرسش‌هایی اساسی درباره هویت ژنتیکی، حق حیات و آینده مهندسی انسان مطرح می‌کند.
کارشناسان بر اهمیت گفت‌وگوهای اجتماعی و نظارت دقیق علمی تأکید دارند. اگرچه فناوری‌های نوین زیستی می‌توانند درمان‌های انقلابی به همراه داشته باشند، اما بدون چارچوب‌های قانونی و اخلاقی مناسب ممکن است خطر سوءاستفاده یا دستکاری‌های غیرمسئولانه در ژنوم انسان افزایش یابد.
بسیاری از کشورها در حال تدوین قوانین جدید برای کنترل پژوهش‌های مرتبط با شبیه‌سازی و ساخت جنین‌های مصنوعی هستند تا میان پیشرفت علمی و مسئولیت انسانی تعادل ایجاد شود.
آینده درمان ناباروری با سلول های بدن
دانشمندان امیدوارند که در آینده بتوان از سلول‌های پوست یا سایر بافت‌های بدن برای تولید تخمک و اسپرم سالم استفاده کرد. این موضوع می‌تواند چشم‌اندازی نو برای درمان ناباروری، حفظ باروری بیماران سرطانی و حتی پیشگیری از برخی اختلالات ژنتیکی فراهم کند.
در کنار این پژوهش‌ها، دانشمندان ژاپنی و بریتانیایی نیز روی پروژه‌های مشابهی کار می‌کنند تا با بازبرنامه‌ریزی سلول‌های بنیادی، سلول‌های جنسی مصنوعی تولید کنند. به‌روزرسانی‌های علمی در سال ۲۰۲5 نشان می‌دهد که این مسیر به سرعت در حال پیشرفت است و احتمال دارد تا یک دهه آینده به مرحله آزمایش انسانی برسد.
نتیجه گیری
دستاورد اخیر دانشمندان دانشگاه بهداشت و علوم اورگان، نقطه عطفی در تاریخ علم ژنتیک و درمان ناباروری است. تبدیل سلول‌های پوست به تخمک و سپس جنین انسانی، نه تنها چشم‌انداز تازه‌ای برای میلیون‌ها زوج نابارور فراهم کرده، بلکه مرزهای دانش را نیز جابه‌جا کرده است.
با این حال، پیش از آنکه این فناوری به کاربرد بالینی برسد، لازم است چالش‌های فنی، ایمنی و اخلاقی آن به‌دقت بررسی شود. آنچه مسلم است، آینده تولید مثل انسان وارد مرحله‌ای جدید شده است؛ مرحله‌ای که در آن، علم زیست‌شناسی می‌تواند از سلول‌های ساده پوست، زندگی تازه‌ای بیافریند.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟
ارسال دیدگاه