سیاه‌سرفه یکی از بیماری‌های عفونی بسیار مسری و خطرناک است که به ویژه کودکان زیر یک سال را تهدید می‌کند. با وجود کاهش قابل توجه موارد این بیماری در ایران و جهان، نوزادان به دلیل ناقص بودن سیستم ایمنی و دریافت ناقص واکسن، همچنان در معرض خطر جدی قرار دارند. اهمیت واکسیناسیون کامل و به‌موقع در جلوگیری از این بیماری غیرقابل انکار است و باید به عنوان یک اولویت به آن توجه ویژه داشت.
سیاه سرفه چیست و چرا نوزادان را تهدید می کند؟
سیاه‌سرفه، که به “سرفه صدروزه” نیز معروف است، بیماری عفونی ناشی از باکتری بوردتلا پرتوسیس است که دستگاه تنفسی را هدف قرار می‌دهد. این بیماری به شدت مسری است و بیشتر نوزادان و کودکان خردسال را گرفتار می‌کند، زیرا سیستم ایمنی آن‌ها هنوز به طور کامل شکل نگرفته و حتی پس از دریافت چند دوز واکسن نیز ایمنی کامل ندارند. این ضعف ایمنی باعث می‌شود نوزادان در برابر عفونت‌های ثانویه و عوارض شدید بیماری آسیب‌پذیر باشند.
متخصصان تاکید دارند که پیشگیری از طریق واکسیناسیون و رعایت بهداشت فردی اطراف نوزادان بهترین راه مقابله با این بیماری است.
نحوه عملکرد باکتری بوردتلا پرتوسیس و روند بیماری
باکتری بوردتلا پرتوسیس از طریق تماس با قطرات تنفسی آلوده که هنگام سرفه، عطسه یا صحبت کردن منتشر می‌شوند، انتقال می‌یابد. پس از ورود به بدن، این باکتری در مجاری تنفسی مستقر شده و سلول‌های دفاعی را تخریب می‌کند. این امر باعث افزایش احتمال ابتلا به عفونت‌های ثانویه، به ویژه پنومونی (ذات‌الریه) می‌شود که می‌تواند زندگی کودک را تهدید کند.
بیماری سیاه‌سرفه معمولاً در سه مرحله اصلی بروز می‌کند:
- مرحله نزله‌ای: علائم مشابه سرماخوردگی با گرفتگی بینی، عطسه و سرفه‌های خفیف که حدود دو هفته طول می‌کشد و در این مرحله بیشترین میزان سرایت بیماری وجود دارد.
- مرحله حمله‌ای: بروز سرفه‌های شدید و مکرر به شکل حملات پی‌درپی که ممکن است تا صد بار در روز رخ دهد، همراه با تهوع، استفراغ و خستگی شدید.
- مرحله نقاهت: کاهش تدریجی شدت علائم، اما همچنان خطر بروز عفونت‌های ثانویه وجود دارد.
وضعیت واکسیناسیون سیاه سرفه در ایران
واکسیناسیون، مهم‌ترین و اثربخش‌ترین روش پیشگیری از سیاه‌سرفه است. در ایران، برنامه واکسیناسیون از سال ۱۳۶۳ با تزریق واکسن ترکیبی سیاه‌سرفه، دیفتری و کزاز آغاز شده است. این واکسن در پنج نوبت در سنین ۲، ۴، ۶ و ۱۵ ماهگی و همچنین بین ۴ تا ۶ سالگی به کودکان تزریق می‌شود.
با این حال، ایمنی ایجادشده توسط واکسن دائمی نیست و نیاز به تزریق دوز تقویتی هر ۱۰ سال یک‌بار وجود دارد. همچنین، نوزادان زیر یک سال که هنوز تمام دوزهای واکسن را دریافت نکرده‌اند، در معرض بالای خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
گروه های پرخطر و اهمیت مراقبت ویژه نوزادان
کودکان زیر یک سال به دلیل کامل نبودن روند واکسیناسیون و ضعف سیستم ایمنی، بیشترین خطر را در مواجهه با سیاه‌سرفه دارند. حتی دریافت دو دوز واکسن نیز ایمنی کامل ایجاد نمی‌کند و این گروه نیازمند مراقبت‌های ویژه است.
متخصصان توصیه می‌کنند که تماس نوزاد با افرادی که علائم سرفه شدید یا عفونت تنفسی دارند، باید به حداقل برسد. رعایت دقیق بهداشت فردی اطرافیان، شستن مکرر دست‌ها و استفاده از ماسک در محیط‌های آلوده از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه است.
روش های درمان و کنترل بیماری سیاه سرفه
درمان سیاه‌سرفه معمولاً شامل مصرف آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند آزیترومایسین و اریترومایسین است که با مهار رشد باکتری، به کاهش شدت بیماری کمک می‌کنند. علاوه بر دارو درمانی، ایزوله‌سازی بیمار و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در محیط‌های پرخطر نقش مهمی در جلوگیری از گسترش بیماری دارد.
مراقبت‌های حمایتی در منزل شامل تامین مایعات کافی، حفظ آرامش کودک و جلوگیری از تحریکات تنفسی می‌تواند به کاهش عوارض بیماری کمک کند.
اهمیت واکسیناسیون و آگاهی سازی عمومی
پیشگیری از سیاه‌سرفه بدون شک به واکسیناسیون کامل و به موقع بستگی دارد. تقویت ایمنی جمعی از طریق واکسیناسیون، کاهش شیوع بیماری و حفاظت از گروه‌های پرخطر را به همراه دارد. در کنار آن، آگاهی‌بخشی به خانواده‌ها درباره اهمیت رعایت بهداشت فردی و مراجعه به موقع به مراکز درمانی، نقش کلیدی در کنترل این بیماری دارد.
متخصصان تأکید می‌کنند که بدون همکاری جامعه و رعایت نکات پیشگیرانه، کنترل سیاه‌سرفه امکان‌پذیر نخواهد بود.
نتیجه گیری
سیاه‌سرفه بیماری عفونی خطرناکی است که کودکان زیر یک سال را به‌ویژه تهدید می‌کند و می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامت آن‌ها داشته باشد. واکسیناسیون کامل و به موقع، مهم‌ترین ابزار پیشگیری است که باید به آن اهمیت ویژه داده شود. علاوه بر این، رعایت بهداشت فردی و مراقبت‌های حمایتی نقش مؤثری در کنترل و کاهش پیامدهای این بیماری دارند.
با توجه به فراوانی و خطرات سیاه‌سرفه، افزایش آگاهی عمومی، حمایت از برنامه‌های واکسیناسیون و پایش مستمر سلامت کودکان ضروری است تا بتوان این بیماری را به شکل مؤثری مهار کرد و سلامت نسل آینده را تضمین نمود.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟
ارسال دیدگاه