قلب نوزاد از همان آغاز تولد، نقشی حیاتی در بقای او ایفا می‌کند. عملکرد درست قلب و ریه پس از زایمان نیازمند تغییرات اساسی در سیستم گردش خون جنین است. در صورتی که این تغییرات به‌درستی انجام نشوند، ممکن است مشکلات جدی برای سلامت نوزاد ایجاد شود.
با توجه به اهمیت عملکرد قلب در روزهای ابتدایی پس از تولد، بررسی تخصصی توسط پزشک فوق تخصص قلب کودکان می‌تواند از بروز بسیاری از بیماری‌ها و عوارض قلبی پیشگیری کند. در این مقاله به بررسی اهمیت تغییرات ساختار قلب پس از تولد، علائم هشداردهنده بیماری‌های قلبی در نوزادان و کودکان، و نیز لزوم معاینه و غربالگری قلب جنین در دوران بارداری می‌پردازیم.
تفاوت عملکرد قلب جنین با نوزاد تازه متولد شده
در دوران جنینی، گردش خون به گونه‌ای طراحی شده است که نیازی به عبور از ریه‌ها ندارد. اما پس از تولد، این مسیر باید تغییر کند تا اکسیژن از طریق ریه‌ها جذب و به بدن منتقل شود.
در قلب جنین، چند ساختار موقت مانند سوراخ بیضی بین دهلیز راست و چپ، و مجرای شریانی بین شریان ریوی و آئورت وجود دارد. این ساختارها پس از تولد باید به‌صورت طبیعی و تدریجی بسته شوند. اگر این فرآیند به‌درستی انجام نشود، ممکن است اکسیژن رسانی بدن مختل شده و خطراتی جدی برای سلامت کودک ایجاد شود.
- کاهش سطح اکسیژن در خون
- افزایش فشار در قلب یا ریه
- نارسایی قلبی یا ریوی
- نیاز به جراحی یا مداخلات پزشکی
ضرورت معاینه قلب نوزاد پس از تولد
در روزهای نخست زندگی، ارزیابی عملکرد قلب نوزاد می‌تواند در تشخیص زودهنگام بیماری‌های مادرزادی قلبی مؤثر باشد. با وجود اینکه بسیاری از ناهنجاری‌های قلبی در بدو تولد علامت مشخصی ندارند، بررسی دقیق توسط فوق تخصص قلب کودکان می‌تواند این مشکلات را به‌موقع شناسایی کند.
اکوکاردیوگرافی قلب، یکی از روش‌های اصلی و غیر تهاجمی برای بررسی ساختار قلب نوزاد است. در این روش با استفاده از امواج صوتی، عملکرد دریچه‌ها، دیواره‌ها و شریان‌های قلب بررسی می‌شود.
- بررسی رنگ پوست و وجود کبودی (سیانوز)
- شنیدن صدای قلب برای کشف سوفل یا صداهای غیر طبیعی
- اندازه‌گیری ضربان قلب
- انجام اکوکاردیوگرافی در صورت لزوم
علائم بیماری های قلبی در نوزادان و کودکان
نشانه‌های مشکلات قلبی بسته به سن کودک متفاوت است. نوزادان معمولاً با علائمی مواجه هستند که در ظاهر می‌تواند به سوء تغذیه یا اختلالات گوارشی شباهت داشته باشد، اما در حقیقت ناشی از اختلالات ساختاری یا عملکردی قلب است.
در کودکان بزرگ‌تر نیز علائم به شکل دیگری بروز می‌کند و معمولاً با کاهش تحمل فعالیت یا اختلال در رشد و انرژی روزانه همراه است. شناخت این نشانه‌ها از سوی والدین، می‌تواند در ارجاع به‌موقع کودک به متخصص تأثیر بسزایی داشته باشد.
- افزایش ضربان قلب (تاکی کاردی)
- تنفس سریع و سطحی
- تعریق زیاد هنگام شیر خوردن
- کبودی لب‌ها یا نوک انگشتان
علائم در کودکان بزرگ‌تر:
- درد در قفسه سینه هنگام فعالیت
- تپش قلب غیر طبیعی
- خستگی زودرس
- کاهش وزن یا رشد ناکافی
- تعریق شبانه یا بدون فعالیت
اهمیت بررسی قلب جنین در دوران بارداری
با پیشرفت‌های پزشکی، امکان بررسی سلامت قلب جنین از هفته‌های میانی بارداری فراهم شده است. این موضوع به‌ویژه در بارداری‌هایی با عوامل خطر بالا مانند دیابت، سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی یا افزایش سن مادر، اهمیت بیشتری دارد.
اکوکاردیوگرافی جنین معمولاً در هفته ۱۸ تا ۲۲ بارداری انجام می‌شود و به پزشکان اجازه می‌دهد ساختار، اندازه، جهت جریان خون و ارتباط بین بخش‌های مختلف قلب را ارزیابی کنند. تشخیص ناهنجاری‌ها در این مرحله می‌تواند زمینه‌ساز تصمیم‌گیری‌های درمانی پیش از تولد و آماده‌سازی برای مراقبت‌های ویژه پس از زایمان باشد.
- وجود ناهنجاری قلبی در اقوام درجه یک
- بارداری با کمک روش‌های لقاح مصنوعی (IVF)
- ابتلای مادر به بیماری‌های خود ایمنی یا دیابت
- مصرف برخی داروهای خاص در دوران بارداری
نقش سن بارداری و عوامل خطر در بروز بیماری های قلبی جنینی
با افزایش سن مادران باردار، احتمال بروز اختلالات ژنتیکی و ناهنجاری‌های ساختاری در جنین افزایش می‌یابد. یکی از مهم‌ترین این اختلالات، ناهنجاری‌های قلبی است که ممکن است همراه با سایر سندروم‌ها مانند سندروم داون یا تری‌زومی ۱۸ بروز کند.
سبک زندگی ناسالم، مصرف دخانیات، استرس‌های شدید و بیماری‌های مزمن مادر نیز از دیگر عواملی هستند که ممکن است بر سلامت قلب جنین تأثیر منفی بگذارند. به همین دلیل مشاوره قبل از بارداری و مراقبت‌های تخصصی در دوران حاملگی از اهمیت بالایی برخوردار است.
نتیجه گیری
قلب نوزاد، پایه و اساس سلامت او در سال‌های آینده است. تشخیص به‌موقع و پیگیری تخصصی ناهنجاری‌های قلبی، می‌تواند از بروز بسیاری از عوارض و ناتوانی‌های بلندمدت جلوگیری کند. انجام معاینه‌های دقیق در روزهای اول تولد، بررسی قلب جنین در دوران بارداری و آگاهی والدین از نشانه‌های هشداردهنده، از ارکان مهم این فرآیند به‌شمار می‌رود.
پیشرفت تکنولوژی در تصویربرداری پزشکی و تجربه پزشکان فوق تخصص قلب کودکان، این امکان را فراهم کرده است که بسیاری از بیماری‌های قلبی مادرزادی پیش از آنکه به مشکلی حاد تبدیل شوند، تشخیص داده و درمان شوند. بنابراین توصیه می‌شود والدین با حساسیت بیشتری نسبت به سلامت قلب کودک خود عمل کرده و معاینات دوره‌ای را جدی بگیرند.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟
ارسال دیدگاه