رابطه احساس شرم و استفاده آسیب‌ زا از اینترنت: علل، پیامدها و راهکارهای پیشگیری

امروزه اینترنت به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره تبدیل شده است و در زمینه‌های مختلف مانند ارتباطات، سرگرمی، آموزش و حتی کارهای روزمره استفاده می‌شود. با این حال، همانطور که اینترنت به ابزاری مفید برای انسان‌ها تبدیل شده است، مشکلات و چالش‌های خاص خود را نیز به همراه دارد. یکی از این چالش‌ها استفاده آسیب‌زا از اینترنت است که می‌تواند تأثیرات جدی بر سلامت روان افراد بگذارد. در این مقاله، به بررسی نقش احساس شرم در استفاده آسیب‌زا از اینترنت، عوامل واسطه‌ای مانند تکانشگری و راهکارهای مقابله با این مشکل خواهیم پرداخت.

احساس شرم و تأثیر آن بر رفتارهای اینترنتی

احساس شرم یک هیجان اجتماعی است که هنگامی ایجاد می‌شود که فرد خود را در موقعیت‌هایی می‌بیند که به نظر می‌رسد دیگران او را نادرست یا نامناسب ارزیابی می‌کنند. این احساس می‌تواند منجر به کاهش عزت‌نفس فرد و ایجاد حس ناخوشایند شود. در چنین شرایطی، برخی افراد به دنبال راه‌هایی برای فرار از این احساسات منفی می‌گردند. یکی از این روش‌ها، استفاده بیش‌ازحد از اینترنت است.

استفاده آسیب‌زا از اینترنت می‌تواند به عنوان راهی برای فرار از احساس شرم عمل کند. افراد ممکن است برای کاهش حس شرم یا اجتناب از مواجهه با آن، به فضای مجازی پناه ببرند. این رفتار می‌تواند به طور موقت احساس آرامش و فراموشی را برای فرد به همراه داشته باشد، اما در بلندمدت می‌تواند به مشکلات جدی مانند اعتیاد به اینترنت و اختلالات روانی منجر شود.

پژوهش‌ های اخیر و رابطه شرم با استفاده آسیب‌ زا از اینترنت

پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که رابطه میان احساس شرم و استفاده آسیب‌زا از اینترنت بسیار پیچیده است. به طور خاص، تحقیقی که توسط گروهی از پژوهشگران از دانشگاه تبریز و دانشگاه آزاد زنجان انجام شد، به بررسی این رابطه پرداخته است. این پژوهش به دنبال کشف عواملی است که می‌توانند این رابطه را تقویت یا تضعیف کنند. در این تحقیق، علاوه بر احساس شرم، تکانشگری (رفتارهای ناگهانی و بدون فکر) و روش‌های ناسازگار تنظیم هیجان نیز مورد بررسی قرار گرفتند.

برای انجام این تحقیق، از 340 نفر از دانشجویان دانشگاه تبریز داده‌ها جمع‌آوری شد و سپس این داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای آماری تجزیه و تحلیل گردید. نتایج نشان دادند که بین احساس شرم و استفاده آسیب‌زا از اینترنت یک رابطه معنادار وجود دارد. به این معنا که افرادی که احساس شرم بیشتری دارند، تمایل بیشتری به استفاده نادرست از اینترنت پیدا می‌کنند.

نقش تکانشگری در استفاده آسیب‌ زا از اینترنت

یکی از عوامل مهمی که می‌تواند در ارتباط با احساس شرم بر رفتار اینترنتی فرد تأثیر بگذارد، ویژگی تکانشگری است. تکانشگری به معنای رفتارهای ناگهانی و بدون تفکر است که می‌تواند به افراد در تصمیم‌گیری‌های عجولانه و نادرست کمک کند. در تحقیق مورد اشاره، مشخص شد که تکانشگری نقش واسطه‌ای در رابطه بین شرم و استفاده آسیب‌زا از اینترنت دارد.

افرادی که علاوه بر احساس شرم، ویژگی‌های تکانشگری بالایی دارند، بیشتر در معرض استفاده‌های نادرست از اینترنت قرار دارند. به عبارت دیگر، این افراد به دلیل ناتوانی در کنترل رفتارهای خود و واکنش‌های سریع به احساسات منفی، ممکن است بیشتر از اینترنت برای فرار از شرم استفاده کنند.

تأثیر روش‌ های ناسازگار تنظیم هیجان

در این تحقیق، پژوهشگران همچنین به بررسی نقش روش‌های ناسازگار تنظیم هیجان پرداختند. تنظیم هیجان به معنای فرآیندهایی است که افراد از آن‌ها برای مدیریت احساسات و هیجانات خود استفاده می‌کنند. برخی افراد از روش‌های ناسازگار برای مقابله با هیجانات خود استفاده می‌کنند، مانند فرار از واقعیت یا اجتناب از مشکلات.

با این حال، نتایج این مطالعه نشان دادند که روش‌های ناسازگار تنظیم هیجان تأثیر معناداری در رابطه بین احساس شرم و استفاده آسیب‌زا از اینترنت ندارند. این نکته مهم نشان می‌دهد که در حالی که این روش‌ها ممکن است به طور کلی بر رفتارهای فرد تأثیرگذار باشند، اما در مورد ارتباط بین شرم و استفاده نادرست از اینترنت نقش تعیین‌کننده‌ای ندارند.

نتایج تحقیق و پیامدهای آن برای پیشگیری از اعتیاد به اینترنت

پژوهش‌های انجام شده بینش جدیدی در خصوص عوامل روان‌شناختی مرتبط با استفاده آسیب‌زا از اینترنت ارائه می‌دهند. یکی از نکات مهم این تحقیق این است که احساس شرم می‌تواند به عنوان یک عامل خطر برای درگیر شدن بیش‌ازحد با اینترنت عمل کند. به ویژه، افرادی که ویژگی‌های تکانشگری بالایی دارند، بیشتر در معرض این خطر قرار دارند.

این نتایج می‌توانند به متخصصان روان‌شناسی و درمانگران کمک کنند تا مداخلات روان‌شناختی مؤثرتری برای پیشگیری از اعتیاد به اینترنت طراحی کنند. به ویژه، توجه به کنترل رفتارهای تکانشی و تقویت راهبردهای سالم برای تنظیم هیجان می‌تواند به افراد کمک کند تا از استفاده نادرست از اینترنت اجتناب کنند و به جای آن از این ابزار به شیوه‌ای سالم و مفید بهره‌برداری کنند.

اینترنت به عنوان ابزاری برای فرار از واقعیت

یکی از جنبه‌های مهم این تحقیق این است که نشان می‌دهد اینترنت برای برخی افراد به عنوان یک ابزار برای فرار از واقعیت عمل می‌کند. افرادی که در موقعیت‌های اجتماعی احساس شرم می‌کنند، ممکن است به دنیای مجازی پناه ببرند تا از قضاوت دیگران دور بمانند و در آن محیط کنترل بیشتری بر نحوه ارائه خود داشته باشند. این مسئله می‌تواند توضیح دهد که چرا برخی افراد با اعتمادبه‌نفس پایین، زمان زیادی را در شبکه‌های اجتماعی سپری می‌کنند.

در واقع، اینترنت به این افراد اجازه می‌دهد تا هویت خود را به شکل دلخواه در فضای مجازی ارائه دهند و از قضاوت‌ها و فشارهای اجتماعی واقعی دور بمانند. این رفتار، اگر در طولانی‌مدت ادامه یابد، می‌تواند به مشکلات جدی مانند انزوای اجتماعی، افسردگی و مشکلات روانی منجر شود.

نتیجه‌ گیری

استفاده آسیب‌زا از اینترنت یکی از چالش‌های جدی عصر دیجیتال است که می‌تواند تأثیرات منفی بر سلامت روان افراد داشته باشد. این مقاله به بررسی رابطه پیچیده‌ای که میان احساس شرم و استفاده نادرست از اینترنت وجود دارد، پرداخته و تأکید کرده است که این رابطه ممکن است تحت تأثیر عواملی مانند تکانشگری قرار گیرد. نتایج تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده‌اند می‌توانند به طراحی مداخلات روان‌شناختی مؤثری کمک کنند تا از آسیب‌های ناشی از استفاده نادرست از اینترنت جلوگیری شود. در نهایت، درک بهتر این پدیده می‌تواند به پیشگیری از اعتیاد به اینترنت و ارتقاء سلامت روانی افراد کمک کند.